Χάνεται πια η ανθρωπιά σ’ αυτό τον κόσμο. Πικρή η αλήθεια που βάζει στη σκέψη μου το συλλογισμό αυτό και με παρακινεί να τον γράψω. Μα έτσι είναι.
Ο άνθρωπος ο ίδιος με τα ίδια του τα χέρια του σπρώχνει τον κόσμο προς την άκρη του γκρεμού, για να πέσει στο τέλος ο ίδιος μέσα και να τσακιστεί χωρίς έλεος. Κάθε μέρα κι ένα σημάδι. Κάθε μέρα κι ένα περιστατικό, στην γειτονιά ή στο δρόμο, στην πόλη ή στο χωριό, που μαρτυρούν την αλήθεια. Ο σπερματικός ανθρώπινος άνεμος έπαψε να φυσά σ’ όλο τον κόσμο. Έπαψε να φυσά και στο δικό μας τόπο ή κι αν φυσά ακόμη, μόλις που τον καταλαβαίνεις να σου δροσίζει το πρόσωπο.
Θυμούμαι σαν ήμουν παιδί στο χωριό μου, πόσο οι άνθρωποι ήσαν άνθρωποι. Υπήρχαν και τότες τα μίση και τα πάθη που ποτέ δεν απολείπουνε από τον κόσμο και σε καμιά εποχή, μα υπήρχε και καλοσύνη αλογάριαστη.
Μπορεί το γείτονά σου να τον έκανες εχθρό, μα στην ανάγκη σου, σαν έπιανε το σπίτι σου φωτιά, σαν αρρώσταινες ο ίδιος ή το παιδί σου, σε μια σου ατυχία εκείνος τα ξεχνούσε όλα και πρώτος έτρεχε να βοηθήσει. Και όχι μόνο τους γειτόνους, μα και όλους τους ανθρώπους. Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο.
Σε κάθε δύσκολη περίσταση ξυπνούσε μέσα στο ανθρώπινο στέρνο όλο το ανθρώπινο μεγαλείο. Μα τώρα; δεν μπορεί να πει κανείς τίποτε για το τώρα και να μην κουνήσει το κεφάλι του απελπισμένος. Ένα περιστατικό που έζησα και είδα από κοντά τις τελευταίες μέρες σ’ όλη την τραγικότητά του, έκαναν να ξυπνήσουν μέσα μου οι αμφιβολίες και να χάσω την εμπιστοσύνη μου στην αρετή του ανθρώπου.
Ευχάριστη η διαδρομή από Χανιά προς Ηράκλειο. Έβλεπα και χαιρόμουν ομορφιές της Κρήτης. Δεξιά τα θεόρατα βουνά της όρθωναν το κορμί τους περήφανα μα και άγρια μέσα στην ομορφιά τους. Χαμηλά απλώνονταν πανέμορφη η γαληνεμένη θάλασσα και μόνο στις χρυσαφένιες αμμουδιές εκεί που σπάει το κύμα, έπαιρνε το μάτι σου μικρά κυματάκια που το ένα πίσω από το άλλο έρχονταν και απίθωναν την ομορφάδα του αφρού τους γύρα στην άμμο και γρήγορα γύριζαν στην υγρή αγκαλιά της μάνας τους που τα υποδεχόταν στην υγρή αγκαλιά της με σιγανό νανούρισμα, αιώνιο απαλό τραγούδι σαν χάδι. Μαγεμένη η ματιά μου τα’ αγκάλιαζε όλα αυτά και όλα τα άλλα γύρα σαν να τα ‘βλεπα για πρώτη φορά, λες και δεν ήμουν κι εγώ γέννημα και θρέμα του Κρητικού χωμάτου.
Και άξαφνα μαγευτικά οράματα και φαντασίες έφυγαν για μιας από την σκέψη μου και τα μάτια μου γέμισαν αίμα. Ένα μελαψό παλικάρι που από την περιβολή του φαινόταν για εργάτης, ένας νέος άνθρωπος που δεν έδειχνε για Κρητικός αλλά ούτε και για Έλληνας και που δεν θα ‘πρεπε να ξεπερνούσε τα είκοσι του χρόνια, κείτουνταν κατάχαμα στην άκρη της ασφάλτου και βογκούσε από τον πόνο. Ήταν χτυπημένος από κάποιο αυτοκίνητο που ο οδηγός του δειλός και άσπλαχνος, άφησε αβοήθητο κυνηγημένος όχι από τις Ερινύες, αλλά από την δειλία του και τον φόβο του νόμου. Τα’ αυτοκίνητα αριστερά και δεξιά του δρόμου διασταυρώνονταν με τους επιβάτες τους αδιάφορους και μόνο λίγοι, απελπιστικά λίγοι, φάνηκαν να συγκινήθηκαν μπροστά στο ανθρώπινο δράμα.
Αίσχος και ντροπή για το κατάντημα του ανθρώπου. Ώρες ώρες είναι κανείς να καταριέται και τον πολιτισμό και τα αγαθά του, που μπορεί να έφεραν τον πλούτο και την οικονομική ευημερία του ανθρώπου, μαζί μ΄ αυτά όμως κουβάλησαν και τον ηθικό ξεπεσμό του. Στεκόμουν κι έβλεπα σε κάποια άκρη μέχρι και που να έρθει το νοσοκομειακό, γεμάτος προβληματισμό και οδύνη.
Αυτή την ώρα άθελά μου, ήρθαν στο μυαλό μου τα λόγια του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη, που σε κάποιο από τα έργα του λέει: «Λίγοι είναι οι καλοί σ’ αυτό τον κόσμο, μ’ αυτοί οι λίγοι τον κρατούνε και δεν πέφτει». Και η μεγάλη αλήθεια ειπωμένη από ένα μεγάλο συγγραφέα και αυτή τη στιγμή βρήκε την δικαίωσή της, στα πρόσωπα δύο ανθρώπων. Ενός νέου άντρα και μιας γυναίκας το ίδιο νέας, που κοντά στο πληγωμένο κορμί ενός ξένου και άγνωστου, έδειξαν τι θα πει αγάπη. Αγάπη σαν και αυτή που εκπορεύεται όχι από ιερά χαρτιά και κείμενα, αλλά και από την ίδια την ψυχή του ανθρώπου.
Ο νέος με την αγωνία και τον πόνο ζωγραφισμένα στο πρόσωπό του, κρατούσε στην αγκαλιά του τον λαβωμένο σαν νάταν πρόσωπο δικό του και αγαπημένο. Και η νέα γυναίκα έκλαιγε λίγο παράμερα για τον ξένο πόνο, για τον ξένο αυτό νέο που ξενιτεμένος ήρθε στον δικό μας τόπο από την μακρινή πατρίδα του, που ποιος ξέρει ποια να είναι, για να δουλέψει για ένα κομμάτι ψωμί.
Αυτοί οι δυό τους, αυτή τη στιγμή, έδειξαν να δίνουν την παρηγοριά και την ελπίδα. Την παρηγοριά και την ελπίδα πως αφού υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που δεν έχασαν την ψυχή τους, μπορεί και να μη χαθεί ο κόσμος.
Γιάννης Δημηλάς, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Ηράκλειο, Χανιά Κρήτης 1990
